Gdansk 2015, eerste twee dagen

Vanuit Groningen airport vliegt Wizzair sinds enige maanden twee keer per week naar Gdansk. Een mooie gelegenheid dus om eens een keer naar een van de mooiste steden van Polen (volgens de reisgidsen) te gaan voor een bescheiden bedrag. 6,5 Dagen is misschien iets teveel van het goede voor deze stad, maar ik heb ook nog plannen om naar Torun (net als Gdansk een Hanzestad en de geboorteplaats van Copernicus) te gaan en misschien nog naar een andere plaats in de buurt.

In Gdansk is genoeg te zien: de Westernplatte, waar de Duitsers de grens over staken en WOII begonnen, de Leninscheepswerven, waar in 1970 en 1980 opstanden tegen het communistische regime waren en waaruit Solidarnosj werd gesticht, de binnenstad zelf met diverse musea, en in de omgeving Malbork, het grootste middeleeuwse kasteel ter wereld, gesticht door de Duitse ridderorde en natuurlijk Stuthoff, het eerste concentratiekamp buiten Duitsland waar al direct na de Duitse inval op Polen op 1-9-1939 duizenden Polen naar toe werden getransporteerd.

Gdansk (of Danzig) heeft zowel tot het Duitse (Pruisische) rijk, het Russische rijk en de Poolse staat behoord. Ook was het enige jaren een vrijstaat. Lange tijd behoorde het tot de Pruisische staat, maar naar de verdeling van Polen in 1793 kwam het bij Rusland. Toen het Napoleontische Frankrijk zich ging roeren in deze streken, werd het enige tijd een vrijstaat, maar na afloop van de Russische veldtocht van de kleine generaal, kwam het weer bij Pruisen terecht. Na de Duitse nederlaag in 1918, werd Gdansk tot 1939 een vrijstaat. Het merendeel van de inwoners was echter Duits (zo’n 94%). De Polen hadden echter wel het recht op de postverbindingen, kregen handels- en douanekantoren en beheerden het spoorwegnet. Ook mochten ze in de stad een klein regiment onderbrengen, op de Westerplatte.

Gdansk wordt rond het jaar 1000 voor het eerst vermeld, maar werd pas echt belangrijk in de late Middeleeuwen toen het als Hanzestad het monopolie op de in- en uitvoer van het koninkrijg Polen kreeg (Polen bevatte toen ook Litouwen en delen van Wit-Rusland en de Oekraine). De bouwstijl is typisch Hanze met veel Nederlandse invloeden.

Mijn reis begon niet al te voortvarend. Mijn bus reed niet, maar dat had internet niet vermeld. Ik werd verwezen naar een andere halte, vanwaar de volgende bus een half uur later vertrok. Gelukkig had ik genoeg speling, maar het scheelde slechts 10 minuten of ik had niet in kunnen checken. Dat kostte me trouwens 35 euro extra, want ik had dat online moeten doen. Nergens een mail oid gekregen waarin dat vermeld stond. Ga bij terugkomst maar eens kijken of ik die kosten op Wizz kan verhalen.

Van het vliegveld, dat naar de bekende Poolse vakbondsleider en president Lech Walesa is genoemd, moest ik de bus nemen naar mijn hostel. Dat was geen sinecure. De eerste bus zat propvol, dus maar de volgende genomen. Een kaartje kopen in de bus was alleen mogelijk met gepast geld, en dat heb je niet als je net gepind hebt. De automaat leek het niet te doen, maar uiteindelijk kreeg een verbaasde Pool hem aan de praat.

De eerste indruk onderweg van Polen was een goede. Vijftien jaar geleden was ik voor het laatst in dit land geweest, toen in Warschau, Krakow en Lublin. De bus was modern, de huizen, wegen en spoorwegnet leken goed onderhouden, kortom de verhalen dat Polen booming was, leken juist. Met een taxi naar mijn hostel gereden, net buiten de oude stad. Daar nog wel enige oude flats, maar het zag er alles bij elkaar een stuk beter uit dan 1,5 decennium geleden.

Het hostel was zeer goedkoop. Voor 9 euro per nacht in een slaapzaal voor zes personen (er waren slechts twee bedden bezet), inclusief ontbijt en gratis koffie en thee, kon je blijven slapen. Direct naar aankomst even de stad in gewandeld, wat foto’s gemaakt en een typisch Pools gerecht genomen, bestaande uit vlees met championsaus (paddestoelen kunnen ze in Oost-Europa zeer goed klaar maken). Daarna terug gelopen en ’s avonds met een Australische student gepraat die in Groningen studeerde en toevallig in dezelfde bus zat naar airport Eelde als ik en ook nog hetzelfde hostel had genomen.

De volgende dat eerst naar de toerist office gegaan om info te krijgen over bussen en treinen naar plaatsen in de omgeving die ik wil bezoeken. Daarna de toren van de Maria basiliek beklommen (400 treden) voor een mooi uitzicht, nog wat door de stad gewandeld en om 12.00 tot de conclusie gekomen dat de gids voor de geleide wandeltocht niet kwam opdagen. Toen maar per boot naar de Westerplatte gegaan.

Dit is een van de twee zandbanken bij Gdansk (de andere is de Oosterplatte), die eind 19e eeuw tot badplaats werd omgetoverd en vanwege de strategische ligging ook een aantal forten had. Volgens het verdrag van Versailles mocht Polen hier een regiment van 86 soldaten hebben (in praktijk waren dat er meer).

De vele borden gaven een mooi overzicht van de aanloop naar en de gevechtshandeling tijdens de eerste dagen van september 1939. Met de beschieting door het Duitse slagschip Sleeswijk-Holstein begon de 2e wereldoorlog. Het garnizoen hield 5 dagen langer stand dan verwacht en verweerde zich dus kranig, maar tevergeefs (de stad Gdynia, samen met Sopot en Gdansk de Driestad genoemd, goed voor 1 miljoen inwoners, hield het zelfs tot 17 september vol).

Onderweg naar de Westerplatte vele scheepswerven en havens gezien. Op de werven werkten vroeger 17.000 arbeiders, nu nog maar 3.000. Ook de werf waar Walesa en de zijnen de opstand in 1980 begon die leidde naar de oprichting van Solidarnosj, was goed te zien, net als vele vervallen scheepswerven die nu niet meer in gebruik waren.

In de stad heerlijk Indiaas gegeten en daarna in een cafe, samen met de Australiër, naar voetbal in de premier league gekeken. Southampton bakte er niet veel van, het door een geheimzinnig virus geteidsterde Manchester idem, maar won wel.