Gdansk, dag 3 en 4

Als jongentje van 12 maakte het uitroepen van de staat van beleg door Jaruzelski in 1981 grote indruk op mij. Ruim een jaar van hoop in Polen werd van tafel geveegd.

Daarom was een bezoek aan de Solidarnosj museum, op het terrein van de vroegere Lenin scheepswerven dan ook een absolute must. Hier werd in 1970 een staking gebroken, waarbij 45 doden vielen. Ook in 1976 waren er protesten, maar de staking van 1980 brak het verzet van de communistische leiding. Na een wekenlange staking werd in augustus 1980 een overeenkomst van 21 punten gesloten, met als belangrijkste punt dat Polen vanaf dat moment onafhankelijke vakbonden mochten oprichten. Ik heb ook het gebouw bezocht waar die overeenkomst werd gesloten.

Het was een geweldig museum: veel historisch filmmateriaal, veel ooggetuigeverslagen, uiteraard veel oud materiaal en nog veel meer.
Het museum ging over de staking, oprichting van Solidarnosj, de staat van beleg, maar ook over de wederopstanding van Solidarnosj, de nobelprijs voor de vrede voor Walesa, uitmondend in de ronde tafel conferentie van 1989, waarna er vrije verkiezingen werden georganiseerd. De eerste in Oost-Europa, de eerste stap naar de val van alle communistische regimes. Ook daarover veel materiaal.

Een lang gesprek gehad met een kantinejuffrouw, een aankomend etnoloog, die ook veel gereisd had, maar nog nooit buiten Oost-Europa!

’s Avonds naar Chelsea-Liverpool gekeken in de voetbalkroeg tussen vele supporters uit Londen en daarna in het hostel gesproken met twee wit-Russinnen en twee Poolsen, waarvan eentje graag tandarts in Nederland wil worden.

’s Maandags miste ik in eerste instantie de bus naar Stutthof. Dus maar op het terras een boek gelezen in de warme lentezon. Het zou slechts 14 graden worden, maar het was veel warmer.

Twee uur later reed de bus wel. De reis door een op Nederland lijkend landschap (akkerbouw, weilanden, met daartussen veel bomen) duurde ruim een uur.

Stutthof was het eerste concentratiekamp van de Nazi’s buiten Duitsland. Al op 2 september 1939 werden de eerste 150 Polen uit Gdansk hier naar toegebracht, allen mensen die al op Duitse lijstjes stonden om te worden geïnterneerd, want de Poolse elite moest worden geëlimineerd.

In de loop der tijden hebben 110 duizend gevangenen uit 28 landen hier een tijdje doorgebracht. 65.000 van hen konden het niet navertellen. Ook was er een kleine gaskamer, waar veel joden zijn vermoord. Het stond er nog, net als het crematorium.

Terug in Gdansk een lekkere Poolse maaltijd genoten en daarna in het hostel de Nederlandse voetbalwedstrijden van gisteren bekeken.