Zuid-Afrika, dag 1 en 2

Mijn reizen staan altijd in het teken van de geschiedenis. Vandaar dat ik nog weinig in Afrika geweest ben. Grote delen van dit continent werden pas in de 2e helft van de 19e eeuw door westerlingen doorkruist. Weinig geschiedenis dus, met als uitzonderingen de Noord-kant, waar veel Romeinse overblijfselen te vinden zijn, alsmede Islamitische bouwwerken en natuurlijk het zuiden, waar Jan van Riebeeck in 1652 de Kaapkolonie vestigde. Mijn vader overleed in maart van dit jaar, en dit is een van de mooiste vakanties van zijn leven geweest. Tijd dus om een bezoek te brengen aan Zuid-Afrika, en ongeveer hetzelfde traject af te leggen als mijn vader zo’n kleine 20 jaar geleden.

Als ik een groepsreis boek, kom ik vrijwel altijd bij Djoser terecht. Zo ook nu weer, een jubileumeditie, want dit is mijn 15e Djoserreis. Meestal ben ik daarmee koploper van de groep, maar ditmaal was er een echtpaar dat al 40 keer met Djoser gereisd had. Dit keer hadden ze hun dochters, diens echtgenoten en kleinzonen meegenomen.

De reis startte in Pretoria, een van de drie hoofdsteden van Zuid-Afrika. Hier zetelt het parlement voor een half jaar, daarna verhuist men naar Kaapstad. Alle belangrijke ministeries zitten wel in de naar Martinus Pretorius genoemde stad, die in 1855 gesticht werd. In Bloemfontein zit het hooggerechtshof. ZAF is dus een combinatie van de EU en Nederland, met parlementen op verschillende plekken en meerdere hoofdsteden. Echt efficiënt kan het niet zijn. De stad wordt ook wel de stad van de Jacaranda’s genoemd. Deze bomen zijn overal te zien en bezorgen de stad een paarse gloed als ze in oktober en november in bloei staan.

We vlogen trouwens op Johannesburg (genoemd naar een belangrijke leider van het ANC, Olivier Tambo) en reisden vandaar meteen door naar Pretoria om de volgende dag terug te keren. Maar eerst even naar wat mooie plekjes in de 1,5 miljoen inwoners tellende hoofdstad. Eerst naar de Unionbuildings, waar het kantoor van de president, de nationale archieven en het ministerie van Buitenlandse Zaken gevestigd zijn. Mandela werd daar naar zijn overlijden opgebaard (ervoor zou niet erg aardig zijn voor een van de grootste personen van de 20e eeuw). Er staat een groot standbeeld van hem in de tuinen voor het gebouw. Er was ook een klein tentenkampje waar enige Xhoi demonstreerden voor de erkenning van hun taal. Zuid-Afrika kent 11 officiële talen, maar het Xhoi hoort daar niet bij, terwijl dit volk, een kruising tussen de Bosjesmannen, Hottentotten en Bantoevolken, ongeveer 14% van de Zuid-Afrikanen uitmaakt. Een Xhoi kwam e.e.a. vertellen in lende- en schouderdoek. Hij voelde zich ietwat overdresst, want zijn billen waren ook bedekt.
Daarna naar het Churchplein, waar de rechtbank stond waar Nelson Mandela in 1962 tot levenslang veroordeeld werd, het oude postkantoor en nog meer oude gebouwen met wat Nederlandse en Engelse invloeden. En natuurlijk een standbeeld van een van de vader des vaderlands, oom Paul Kruger. Hij is aan het eind van de 19e eeuw en begin 20e eeuw vele malen president geweest, maar vluchtte voor de Engelsen in de Boerenoorlog naar…. Nederland. Koningin Wilhelmina stuurde een schip om hem op te halen. Naar verluid had Kruger tonnen aan goud en diamanten bij zich, die nooit zijn terug gevonden. Wellicht is dit een van de redenen dat de Oranjes zou rijk zijn….

Verder staat in Pretoria nog de grootste universiteit van Afrika, Unisa, met 350.000 studenten. Wel allemaal online… De fysieke universiteit telt gewoon een kleine 40.000 studenten. Ook is er het voortrekkersmonument, dat in 1938 werd gebouwd bij de 100-jarige herdenking van de Grote Trek, de trek van Boeren naar het binnenland omdat ze niet bestuurd wilden worden door de Brittten. We zijn er niet heengegaan omdat niemand nog had gepind, een gemiste kans.

Daarna naar Soweto, een township van Johannesburg. Johannesburg is begonnen als mijnstadje, nadat hier in 1886 goud werd gevonden. Daarna vond men ook nog diamanten en de stad groeide als kool. Tegenwoordig wonen er zin 4,5 miljoen mensen in de zakenstad van ZAF, waar ongeveer een kwart van alle banen in het land te vinden zijn.

Dit bezoek viel bijzonder tegen. In 1976 was Soweto de plaats waar veel protesten door scholieren plaatsvonden, die demonstreerden tegen het verplicht onderwijs in het Afrikaans, de taal van hun onderdrukkers. Er zijn vele doden gevallen. Het Hector Pieterson Museum geeft een overzicht van deze geschiedenis. Ik was de enige die voor 2,2 euro een kwartiertje ging kijken, want zou weinig tijd hadden we slechts. Daarna doorgelopen naar het Mandelahuis, waar onze held lange tijd gewoond heeft. Ook dat vergde slechts 15 minuten. Na de lunch in een Afrikaans restaurant vertrok de bus naar de Elephants Lodge, een mooi verblijf aan de rand van de rivier en vlak bij de Drakensbergen. We kwamen daar om 16.00 aan, op tijd om eventjes een wandeling te maken, maar eigenlijk te vroeg, want we hadden zoveel meer kunnen doen.

Er is een apartheidsmuseum in Johannesburg, een museum over het ANC en het oude huis van Mahatma Gandhi, die van 1893 tot 1914 in ZAF woonde. Djoser wekte de indruk dat we met een gids Soweto zouden ingaan (ik had mijn uitstekende ervaring met een tour door een favela van Rio de Janeiro in gedachten), maar dat gebeurde niet. We hebben van dit township, de thuishavens van de zwarten in tijden van de Apartheid, zo goed als niets gezien, terwijl daar wel 520 rand voor berekend werd (een kleine 35 euro). Een alternatief was er ook niet. Mensen die bijvoorbeeld in Pretoria hadden willen blijven om de stad te verkennen, zouden niet worden opgehaald. Inmiddels is Djoser op de hoogte van deze omissie.