Armenie: 18 en 19 mei

Armenië, of Hajastan (genoemd naar Hajk, de achterkleinzoon van Noach, waarvan de Armenen zouden afstammen), zoals de Armenen hun eigen land noemen, is een van de hoogst gelegen landen van Europa. Slechts een klein gedeelte, waaronder de hoofdstad Erewan, ligt onder de 1000 meter. Het land heeft een lange geschiedenis. Al in de 9e eeuw voor Christus ontstond er een staat op ongeveer het huidige grondgebied van Armenië. Het heeft een geschiedenis die wel wat weg heeft van Polen. Ooit was het een groot rijk (zich uitstrekkend tot ver in Turkije, tot aan Israel en ook een deel van Iran bevattend), maar het is in de loop van de geschiedenis ook lang overheerst geweest door andere volkeren: de Byzantijnen, Turken, Perzen, Mongolen en Russen. Slechts ongeveer 200 jaar in de Middeleeuwen, van 1918 tot 1921 en vanaf 1991 is men onafhankelijk geweest. Er wonen nu 3 miljoen mensen in het land, iets kleiner dan België, en maar liefst 9 miljoen over de rest van de wereld. In Amsterdam en Enschede zijn Armeense gemeenschappen. Armenië is het eerste land dat volledig overging tot het Christendom, in het jaar 301. In Erewan woont ongeveer 1/3 gedeelte van de bevolking.
Met een kleine vertraging van ongeveer 20 minuten landden we iets voor 4.00 in de nacht op het vliegveld Zvartnots. Al op Schiphol had ik kennis gemaakt met enige medereizigers en mijn vermoeden werd in Erewan meteen bewaarheid: de Djosergroep (ik reis voor de 10e keer met deze reisorganisatie) bestaat voor het merendeel uit 60-plussers, enigen zelfs meer dan 70 jaar. Maar allemaal nog kwiek en jong van geest. Net buiten het vliegveld staan veel casino’s. Enige jaren geleden heeft de stadsraad van Erewan besloten casino’s binnen de stadsgrenzen te weren en daarom is er een soort “klein Las Vegas” ontstaan aan de stadsgrens. Op het vliegveld ontmoette ik Elina Danelian, een van de sterkste schaaksters ter wereld en bij wie ik over enige dagen op bezoek hoop te gaan. Al op facebook hadden we geconcludeerd dat het zeer reëel was dat we elkaar op Zvartnots zouden tegenkomen, omdat beide vliegtuigen (zij vloog na afloop van EK in Polen vanaf Praag) binnen een half uur van elkaar zouden landen. Om vijf uur naar bed. Ik slaap de rest van de vakantie met Sandor uit Utrecht op dezelfde kamer. Mijn reisbegeleider had ik al eens eerder ontmoet, tijdens een reis door de Oekraïne. Nina, een in Roemenië geboren Nederlandse, was nauwelijks veranderd. Nog steeds is haar Nederlands matig, en nog steeds maakt ze een warrige indruk. Wel een enthousiaste reisbegeleider: we kregen kaarten van het land en aan de want hing de volgende ochtend al een heel programma en een lijst van musea en bezienswaardigheden in de stad.
Al om 8.30 was ik wakker. Na een douche en ontbijt ben ik maar vast de stad ingegaan, pas om 12.00 uur hoefden we te verzamelen voor een stadsrondleiding. Ons hotel ligt dicht bij de het plein van de republiek, waar vele ministeries staan alsmede het Armeens historisch museum: bombastische gebouwen, in sovjetsteil gebouwd. Via de noordelijke avenue, wellicht de duurste straat van het land, met veel nieuwe, slechts 4-5 jaar oude, maar ook bombastische gebouwen met daarin dure winkels, naar het andere belangrijke plein van de stad gewandeld: het vrijheidsplein. Een relaxte plek. Niet alleen veel terrasjes, maar er is ook het zwanenmeer waar veel Erewani zich vermaken. Het operagebouw is weer in de typische sovjetsteil gebouwd. Daar onder meer een standbeeld an de beroemde componist (Spartacus) Chatsjatoerian. Een kopje nescafe gedronken (niet koffie zeggen, want dan krijg je een heel klein kopje sterke koffie met veel drab, net zoals in Turkije en Italië) en daarna terug naar het zuiden gewandeld. Onderweg de blauwe moskee bezocht, die het lang niet haalt bij haar naamgenoot uit Istanboel. Toevallig waren daar ook Nederlanders die met koning aap reisden en ik kon me bij hen aansluiten. Een Iraanse Armeen vertelde het een ander, liet wat kunstschatten zien (waaronder een buste van Khomeini). Deze moskee is nog de enige moskee van de stad, de anderen zijn afgebroken nadat vele moslims na onenigheden met Turkije (de genocide) en Azerbeidjan de stad hadden verlaten. Tegenwoordig zijn er nog ongeveer 3000 moslims in Erewan. Ook een gesprek gehad met een Iranees die geanycologie studeerde: hij was juist bezig met de studie van vrouwelijke geslachtsdelen. Hij vond het regime van Iran geweldig. Homosexuelen werden niet gemarteld en opgehangen en bovendien keurde hij hun levenswijze af. Arme man.
Nog langs een groot beeld van de stadsarchitect Tamanjan gelopen voordat ik weer terug in het hotel keerde. Hij heeft van het centrum van de stad zeer overzichtelijk gebouwd: Een schaakbord patroon binnen steeds grotere ringwegen. Na enige uitleg van Nina over de Djoser formule gingen we met gids Nyria o.a. naar het oorlogsmonument en –museum. Oorspronkelijk geweid aan de overwinning in de 2e wereldoorlog, maar tegenwoordig wordt er in het museum vooral veel aandacht besteed aan de oorlog met Azerbeidjan (om de Armeense enclave Nakorno Karabach). Een SU-tank wat geschut en ik zag voor het eerst van mijn leven een Stalin orgel (Katoesjarekatten geplaatst op een vrachtauto, die een prachtig geluid maken bij het afsteken). Er stond ook een MIG. Niet gebruikt in WO II, maar wel mede ontworpen door een Armeniër, Mikojan. Mig is een afkorting van: Mikojan-Goerovitsj, de andere ontwerper. We hadden een goed uitzicht op de stad (Erewan is in een dal gebouwd. Het centrum ligt op ruim 800m hoogte, maar de buitenwijken tot op 1300m) en op de voor Armenen heilige berg Ararat. De berg waar Noach gestrand zou zijn ligt tegenwoordig in Turkije. Daarna naar de Cascade. Een gezellig autovrij plein met veel beelden. Ook was het mogelijk de trappen naar boven te beklimmen of het glas cq moderne kunstmuseum te bezoeken. Het was vandaag internationale museumdag, wat inhield dat alle museums gratis toegankelijk en tot middernacht open waren. De directeur van de museumshop bleek in Maastricht gestudeerd te hebben. Ze liet ons enige leuke dingen zien, waaronder souvenirs van Rembrandt, Vermeer en Van Gogh. Geliefd bij Nederlanders, want die zijn hier veel goedkoper dan in eigen land.
Daarna eindelijk geluncht en naar het historisch museum gewandeld. Onderweg nog even op een terras een jongentje van een jaar of drie met schaken ingemaakt. Veel oude boeken in dit museum, waaronder de oudste in het Armeens (een vreselijk moeilijke taal, met een alfabet van 38 letters, al in 401 ontworpen) geschreven bijbel, in 1666 gedrukt in, jawel, Amsterdam. We kregen te horen dat er in het museum tegen 20.00 uur een gratis dans/zang show zou plaatsvinden. Dus even gerelaxt in het hotel om een uurtje later terug te keren. Dansers en zangers uit Polen en Armenië van zeer uiteenlopende kwaliteit vermaakten ons. Vooral de Kozakdansers waren erg goed. Om 22.00 uur nog even naar de fonteinshow op het plein van de republiek (vroeger Leninplein) gekeken om vervolgens wat te eten in de pizzeria om de hoek. Daar ook een scherm met het Eurovisie songfestival. De Armeniërs leefden erg mee met hun land, maar wij vonden Anouk toch wel wat beter. De puntentelling echter niet meer afgewacht.
De volgende dat al om 8.30 uur (Nederland lag toen nog te slapen, het is hier 2 uur eerder) naar de Garnitempel, daaraan vooraf gaand een wandeling door een kloof met mooie bazaltformaties. De tempel, met daar dichtbij een Romeins badhuis, is de enige tempel die niet door Christenen is verwoest en staat vlak bij het vroegere (inmiddels verwoeste) koningspaleis van Armenië. De verhoudingen (x: 2x+1), waarbij x staat voor het aantal pilaren aan voor- en zijkant, klopten niet helemaal. De tempel deed me denken aan een groter exemplaar dat ik op een gelijk uitziende plaats (op een berg, buiten de stad) op Sicilië had gezien. Veel kraampjes daar in de buurt waar vrouwen zelfgemaakte taarten en jam probeerden te verkopen. Ik verkoos een CCCP-ijsje.
Daarna naar het Geghard klooster gereden, vernoemd naar de heilige speer waarmee een Romeinse soldaat Jezus zou hebben gestoken toen deze aan het kruis hing. De speer is inmiddels ergens anders te bewonderen, maar het klooster, waar op het moment dat wij er waren een Armeense kerkdienst werd gehouden, is de moeite waard. Er zijn vele Chatsjkars te zien. Dat zijn gebeeldhouwde gedenkstenen met in het midden een kruis en daaromheen andere motieven uitgebeiteld. Zowel hier als bij de tempel veel kinderen. Vele scholen maakten die dag een uitstapje. Vanaf maandag begint de zomervakantie (die duurt t/m eind augustus).
Op de terugweg het genocide museum en –monument bezocht. Indrukwekkend, de muziek, de foto’s, alles. Er zijn in 1915 door de Turken 600.000 tot 1,5 miljoen mensen vermoord. Vooral omdat de Turken in hun reststaat (het Turkse rijk, dat zich uitstrekte tot Egypte zou na de oorlog worden opgeheven) geen grote Christenminderheden wilden hebben die bovendien ook nog sympathiseerden met hun grote vijand Rusland. Het begon met het vermoorden van duizenden Armeense intellectuelen in Istanboel , op 24 april. Elk jaar komen nog duizenden Armenen van over de hele wereld terug om dit te herdenken.
’s Avonds een uitvoering bezocht van een zang/dansgezelschap. Geweldige muziek, dans, en kostuums, maar wel in een nat pak gekeken, want uitgerekend tijdens de wandeling van hotel naar het theater barstte een hoosbui los.