Portugal dag 1-2-3

Het is 22 jaar geleden dat ik voor het laatst in Portugal was geweest. Slechts de kust van de Algarve en de toren van Belem kon ik me herinneren. Tijd dus, om na het kerstschaakfestival van Groningen, weer eens terug te gaan. Naast Lissabon staan Evora, waar ik een oude schaakvriend ga bezoeken, Coimbra en Porto op het programma. In de laatste drie steden ben ik nog nooit geweest.

Lissabon is de stad van het glorieuze verleden. Dat is vooral te zien in de oude wijken Belem en Alfama. Veel oude, ietwat vervallen huizen, maar er is ook al heel veel hersteld en gerestaureerd. Op 31 december kwam ik zo tegen de middag aan, me geïnstalleerd in een jeugdherberg en daarna het centrum verkend. Lissabon ligt aan de Taag, die hier uitkomt in de Atlantische Oceaan en zeer breed is. De wijk waar ik overnacht ligt op een heuvel, de winkels zo'n beetje op zeeniveau en de prachtige wijk Alfama ligt weer op hoogte. Elke dag dus het nodige klimwerk.
De wijk Baixa is door de aardbeving en tsunami van 1755, die 30.000 mensen het leven kostte, volledig verwoest en weer herbouwd. Duidelijk anders dan de andere stadswijken zijn de rechte straten. De voornaamste winkelstraat is prachtig versierd, er zijn vele restaurants en straatartiesten, kortom de Herestraat valt hierbij in het niets. Deze straat komt uit op het praca do comercio, een groot plein voor het vroegere koninklijke paleis. Hier kwamen 's avonds tienduizenden mensen bij elkaar om te genieten van het vuurwerk en een groot muziekfestival.
Ter gelegenheid van de restauratie is op het plein Restoradores een Obelisk gebouwd.

Niet al te laat naar bed gegaan, omdat ik de volgende dag naar Belem wilde wandelen. Ondanks veel lawaai van het nieuwjaarsfeest in de omgeving dat tot 6.00 doorging, sliep ik goed. De wandeling viel ietwat tegen: het duurde 1,5 uur, ongeveer 8 km, maar voor een groot gedeelte wel langs de oevers van de Taag. In Belem samen met twee Finnen, twee Fransen, een Portugees en een Indiase familie een guided tour gekregen. Die startte bij het voormalige koninklijke paleis (na de residentie aan het Comercio plein hadden de Portugese koningen hier ook een onderkomen gebouwd). Nu woont de president hier. Oorspronkelijk lag het paleis aan de Taag, maar na de beving van 1755, verschoof de rivieroever een 200 meter.
In het park er tegenover staat een groot beeld van Alberqueque, een Portugese ontdekkingsreiziger die grote delen van India onder Portugees gezag heeft gebracht. Ook gezien: het huis waar de voetbalclub van Belem, Belenenses, werd opgericht. Een bakkerij gespecialiseerd in Portugese gerechten die wereldberoemd is en waar zeker een rij van een half uur voor staat en een ander groot paleis, gebouwd ter ere van de ontdekkingsreizen die door Hendrik de Zeevaarder in 1414 zijn begonnen. Nu is het gebouw, in de stijl van de Manuel gotiek (gotiek met veel invloeden vanuit de zeevaart) een museum en kathedraal. Musea zijn op 1 januari gesloten en op maandagen ook, dus daar kon ik in Lissabon niet van genieten.

Aan de Taag staat een monument ter ere van de ontdekkingsreizen. Dit is in 1960 gebouwd naar aanleiding van de 500e sterfdag van Hendrik. Daar in de buurt staat de Belem toren, een wacht toren bij de monding van de Taag, om Lissabon te beschermen tegen invallen vanuit zee, ook gebouwd in de tijd van koning Manuel.

Hendrik de Zeevaarder is nooit koning geweest. Hij had twee oudere broers die dat wel werden, dus hij moest iets anders verzinnen. Onder zijn initiatief voeren de Portugese schepen steeds verder. Eerst werden de Azoren ontdekt, daarna Madeira, toen de Kaapverdische eilanden. Pas in 1488, 28 jaar na de dood van Hendrik, ontdekte Bartholomeus Diaz Kaap de Goede Hoop. Vasco da Gama voer 10 jaar later om de kaap heen en ontdekte zo de zeeroute naar India. Bij herinneringsmonument staat een landkaart met jaartallen waarin de Portugezen elk land bereikten. In 1541 kwamen ze in Japan aan. Cabral raakte uit koers op weg naar India en kwam in Brazilie aan, dat naar hem genoemd is.

In sommige opzichten lijkt Lissabon op San Francisco (waar ik helaas nog nooit geweest ben): veel kleine trams, hoogteverschillen en ook een golden gate brug. Deze brug is door dezelfde architect gebouwd als de brug in San Francisco en ook in dezelfde tijd. De Portugezen deden er echter veel langer over om het af te krijgen (terwijl hij toch 300m korter is), daarom denken veel mensen dat het een kopie is. De brug heette oorspronkelijk de Salazarbrug, naar de gelijknamige dictator. Toen hij op 25-4-1974 werd verdreven (de fluwelen revolutie), kreeg de brug deze datum als naam.

's Middags nog even naar een archeologisch museum geweest, het enige dat open was. De locatie, een in 1755 verwoeste kerk, was interessanter dan de getoonde spullen.

Op 2 januari Alfama bezocht, wellicht de leukste wijk van de stad. Alfama is eigenlijk een Arabisch naam (zoals vrijwel alle woorden beginnend met al uit het Arabisch afkomstig zijn (algoritme, algebra). Het is een verbastering van al hama, een warm bad (denk aan de Turks bad, de hamam), vanwege de vele bronnen. Veel kronkelige straatjes, veel restaurantjes, mooie uitzichten, kleine cafeetjes en winkeltjes. Bovenin het eerste koninklijke paleis, dat in 1147 werd veroverd op de Moren, nadat generaal Martin Moriz zich had opgeofferd tussen de kasteeldeuren. Als dank is een metrostation naar hem genoemd. Portugal viert over 30 jaar haar 800 jarig bestaan.

Ook hier een gids, weer met internationaal gezelschap: Venezulanen, levend in Den Haag, Barcelona en Bogota, Israeliers van russische afkomst, drie Duitsers waarvan er een Nederlands sprak, een Napolitaan die geen Italiaan genoemd wilde worden en ik.