Auschwitz

28 jaar na de laatste Elfstedentocht, was ik voor de 2^e keer in Auschwitz. Deze keer met een tour. Voor 220 zloty (55 euro) werd je opgehaald vanuit het hotel, kreeg je drie uur een gids en werd je daarna teruggebracht. Ik had altijd al een keer bij -20 dit kamp willen bezoeken. Dat lukte niet, maar het was wel de eerste vorstdag van Polen. Bovendien had het gesneeuwd. Tussen Krakau en Oswiecem ligt slechts een provinciale weg die nog niet overal goed was schoongemaakt. Het was voorzichtig rijden.

Het was wel vroeg opstaan. Om 7.00 stond de taxi voor de deur, gelukkig was de ontbijtzaal vroeg open. Samen met vier Amerikanen van Mexicaanse afkomst uit Californië (nu 26 graden), reden we in een kleine 1,5 uur naar het grootste concentratie- en dodenkamp uit WOII. Eerst twee uur in Auschwitz I, het Stammlager. Dit werd in 1940 ingericht. Het was oorspronkelijk een kazerne voor Poolse militairen. Vanaf hier werden gevangenen ingeschakeld om in 1941 Auschwitz II (Birkenau) te bouwen. Hier zouden zo’n 1,1 miljoen mensen vermoord worden. Daarnaast nog 200.000 in Auschwitz I. De gids hield een algemeen verhaal, waarvan ik vrijwel alles kende. Nieuw was de muur, die het vrouwengedeelte van het mannengedeelte scheidde. Dat werd na de bouw van Birkenau afgebroken. De meeste vrouwen vertrokken daar naar toe. Ze voerde ons langs diverse barakken en vertelde aan de hand van foto’s over de geschiedenis van het kamp. Indrukwekkend zijn de hoeveelheid koffers, haar, borstels, lege zyklon B blikken en schoenen die in grote vitrines te zien zijn. Ook een plaquette van allerlei kampen van waaruit de Joden naar Auschwitz werden getransporteerd. Ik ken echter geen kamp in Den Haag en in Apeldoorn stond alleen een hospitaal voor Joden met een mentale beperking. Thuis zal ik er nog een mailtje aan wagen. Ook interessant waren de cellen. Een paar dodencellen, waarin gevangen moesten verblijven zonder eten of drinken, een paar cellen waar alleen mensen konden staan. Ze moesten dan toch de volgende dag aan het werk. De meesten overleefden slechts een paar dagen.

Na een korte pauze met goede en de goedkoopste koffie die ik in Polen heb gedronken, werden we naar Birkenau gebracht, enige kilometers verder op. Hier dezelfde gids, met dezelfde groep. Hierin veel Australiërs. Ze hebben 4-6 zomervakantie en velen willen ook wel eens een witte kerst meemaken. Velen reizen wat rond, gaan een weekje skiën en bezoeken wat steden in centraal en Oost-Europa. Ook het huis waar kampleider Höss woonde (waar ook de opnamen voor de film “The zone of interest” voor een deel zijn gemaakt) en de galg waaraan hij is opgehangen.

Helaas was de poort waar de treinen het kamp binnenreden niet te zien. Er stond een grote tent omheen. Dit ter voorbereiding op de 80-jarige herdenking van de bevrijding van het kamp, over enige weken. Wel waren de verwoeste gaskamers te zien (alleen de grote II en III, de kleinere IV en V lagen verderop (in IV heeft de opstand plaats gevonden, waarvan mijn gids het bestaan van de film die daarover ging niet kende). Gaskamer I stond in Auschwitz I. Ook het monument gezien en een nog bestaand blok waar de gevangenen verbleven.

Even praten met de gids leverde veel op. Ze kende allerlei mensen en boeken waarover en -in ik heb gelezen, maar Zippi, de Tsjechische blockschrijver, kende ze niet. Mijn conclusie: Met slechts een klein beetje scholing, kan ik zo als gids hier aan de slag.

Voor mensen die niet veel weten, is zo’n georganiseerde tour wellicht een prima idee. Maar voor mij viel het tegen. Je krijgt gewoon te weinig te horen en hebt veel te weinig tijd om alles te zien. Geen souvenir/boekwinkel, geen tijd voor een lekkere lunch, geen infofilm ter introductie, en er zijn nog veel meer gevangenenblokken te zien dan de paar die wij bezocht hebben.

Nieuw was de entree, die vorig jaar in gebruik is genomen om de duizenden bezoekers die er dagelijks komen in goede banen te leiden. Je kaartje op naam wordt met je ID/paspoort gecontroleerd, je moet door een scanner, het is net een vliegveld. De veiligheidsmaatregelen zijn enorm verscherpt sinds ik er 24,5 jaar geleden voor het laatst geweest ben.

Voor de mensen die voor het eerst Auschwitz willen bezoeken, raad ik aan je van te voren goed in te lezen om vervolgens ruim op tijd te reserveren.